เคยได้ยินหลาย ๆ คนพูดกันว่า “ผู้หญิงหรือผู้ชายที่มีหน้าตาหล่อสวยที่สุด คือ จะต้องมีใบหน้าซ้ายและขวาที่สมดุลกัน”
คำพูดนี้ผมเองก็คิดว่าน่าจะเป็นจริงบางส่วน แต่เมื่อศึกษาลึก ๆ ดูแล้ว เรื่องประมาณนี้ก็คือหนึ่งในวิชาขององค์ประกอบศิลป์ ที่เราเคยเรียนมานั้นเอง มันคืออีกหนึ่งแขนงวิธีการสร้างสรรค์ผลงานทางศิลปะที่มีกฎเกณฑ์อยู่ที่ว่า ทุกส่วนจะต้องมีน้ำหนัก รูปทรง พื้นที่และทุกสิ่งที่เหมือน ๆ กัน ทั้งสองด้าน หรือเรียกกันแบบเป็นทางการก็คือ Symmetry หรือ Symmetrical นั้นเอง
Symmetry แปลได้อย่างตรง ๆ ก็คือ “ความสมมาตร” มีความหมายได้ในสองทางครับ
ทางแรกคือ ความหมายทางด้านความรู้สึกการรับรู้ในเชิงของความเข้ากันได้ ดังเช่นคำพูดในตอนต้นที่ผมยกตัวอย่างมานั้นเอง
ทางที่สองคือ ความหมายในรูปธรรมที่สามารถแสดงให้เห็น จับต้องได้ว่า ทุกสัดส่วนมันมีความเสมอกัน เท่ากัน มีรายละเอียดและองค์ประกอบทุกส่วนภายในของกรอบพื้นที่เท่ากัน ไม่ว่าจะซ้ายขวา บนหรือล่าง
แนวคิดอันนี้นี้เองที่ทำให้กลายเป็นอีกหนึ่งบทบาทขององค์ประกอบศิลป์ที่ให้ความรู้สึกสวยงามอีกรูปแบบหนึ่ง เราสามารถที่จะนำเอารูปแบบนี้ไปสร้างผลงานได้อย่างมีพลังน่าเหลือเชื่อไม่ว่าจะเป็นภาพถ่าย หรือในผลงานของศิลปกรรมต่าง ๆ
ผลงานแนว Symmetry หรือ แนว สมมาตร นั้นส่วนมากจะถูกนำไปใช้งานกับเรื่องของการออกแบบสถาปัตยกรรมซะมากกว่ามันได้รับความนิยมได้ราคาดีในแนวนั้น ไม่ว่าจะเป็นการออกแบบตกแต่งสวน อาคาร สถานที่ แต่ก็ไม่ใช่ว่าสายงานศิลปะแขนงอื่น ๆ จะเอามันไปใช้ไม่ได้นะครับ เช่นตัวอย่างในบทความนี้ ที่ผมจะเสนอก็คงเป็นงานเกี่ยวกับการถ่ายภาพแนว Symmetry นั้นเอง
ความหมายของ Symmetry ที่ทราบ ๆ กันดีก็จะมีอยู่ 2 ประเภทครับ คือ
- Symmetrical Balance ความสมดุลแบบสมมาตร
อันนี้หมายถึงว่าเป็นการจัดวางองค์ประกอบของภาพผลงาน ให้มีสองส่วนที่เท่ากัน เหมือนกัน ไม่ว่าจะเป็นรูปทรง รายละเอียด ทุกอย่างต้องเท่ากันในแนว ซ้ายขวา หรือ บนล่าง เฉกเช่นเสมือนกับว่าเรากำลังเอากระจกมาส่องสะท้อนวัตถุซักชิ้นหนึ่ง แล้วเลือกถ่ายภาพให้เส้นระดับสายตาอยู่กึ่งกลางกรอบเฟรมนั้น ๆ จนได้ผลงานออกมาในแบบที่สามารถเห็นซ้ายขวาหรือบนล่างที่เหมือนกันอย่างกับแกะชัดเจน ผลงานลักษณะนี้จะให้ความรู้สึกเหมือน มีมนต์ขลัง หนักเน้นมีพลัง มีความน่าศรัทธา น่าเชื่อถือ และมั่งคง - Asymmetrical Balance ความสมดุลแบบอสมมาตร
กล่าวคือ ภาพหรือผลงานชิ้นนั้นไม่จำเป็นที่จะต้องมีซ้ายขวา บนล่าง ที่มีสัดส่วนหรือรายละเอียดในทุกส่วนที่เท่ากันเสมอไป เพราะ Asymmetrical นั้นสามารถทำได้โดยการสร้างความสมดุลที่แตกต่าง เช่น การถ่ายภาพที่มีทั้งสองข้างไม่เหมือนกัน แต่ให้ความรู้สึกที่มองดูแล้วไม่เอียง ไม่หนักไปข้างใดข้างหนึ่ง ดูแล้วรู้สึกได้ว่า มันสมดุลกันทั้งภาพซึ่งกลไกตามแนวทางของ Asymmetrical นี้ทำให้ก่อเกิดเป็นทฤษฎีใหม่ ๆ ในการสร้างสรรค์องค์ประกอบทางศิลปะเพิ่มขึ้นอย่างมากมายมหาศาลครับ ไม่ว่าจะเป็นเรื่องของกฎสามส่วน จุดตัด 9 ช่อง หรือแม้แต่กฎทองคำ รูปทรงก้นหอยก็ตาม เราจะเห็นทุกอย่างมันเกิดจากความสมดุลที่ไม่สมมาตรทั้งสิ้น ไม่ว่าจะมองผลงานไหน ๆ ในปัจจุบันมันก็คือ Asymmetrical ดีดีนี้เอง
ทั้งหมดนี้คืออีกหนึ่งแนวทางของการสร้างผลงานที่่นอกเหนือจากสิ่งที่เราเรียนรู้มา จะว่าไปเรื่องของ Symmetrical หรือความ สมมาตร ความสมดุลเนี้ย มันคือพื้นฐานสุด ๆ เลยนะครับ ในเรื่องขององค์ประกอบทางศิลปะ
ในสิ่งแวดล้อมรอบตัวเรา เราสามารถหาวัตถุ ทิวทัศน์ อาคาร สถานที่ ที่มีความสมมาตรได้อย่างง่ายดายอยู่พอสมควรเช่นกัน แต่จะว่าง่ายมากมันก็ไม่เชิง จะว่ายากผมก็ว่ามันก็ไม่ขนาดนั้น อาจจะมีคนกล่าวไว้ว่า จะหาที่มันเท่ากันเป๊ะ ๆ คงจะยากอยู่มากในสิ่งแวดล้อมของความเป็นจริง ในสถานที่ เพราะบางอย่างเราไม่สามารถควบคุมได้ เช่น ในสถานที่ที่มีคนสัญจรไปมา เป็นต้น แต่นั้นแหละคือความท้าทายของการสร้างสรรค์ผลงานแนวนี้
